Υπερθέρμανση του πλανήτη

Ο όρος υπερθέρμανση του πλανήτη δηλώνει μία ειδική περίπτωση κλιματικής μεταβολής και αναφέρεται στην αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και των ωκεανών της γης. Ο όρος είναι εν γένει ουδέτερος ως προς τα αίτια πρόκλησης της υπερθέρμανσης, ωστόσο έχει επικρατήσει να υποννοεί την ανθρώπινη παρέμβαση. Αποδίδεται συχνά με διαφορετικό τρόπο, ως πλανητική (υπερ)θέρμανση ή παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, ενώ άλλες φορές ταυτίζεται με το φαινόμενο του θερμοκηπίου που αποτελεί έναν μηχανισμό υπερθέρμανσης του πλανήτη.

Η επίσημη επιστημονική θέση πάνω στις κλιματικές μεταβολές, όπως αυτή εκφράζεται από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (ΔΕΑΚ) του ΟΗΕ, είναι πως η μέση θερμοκρασία του πλανήτη έχει αυξηθεί 0.6 ± 0.2 °C από τα τέλη του 19ου αιώνα και πως η αύξηση αυτή οφείλεται σημαντικά στην ανθρώπινη δραστηριότητα των τελευταίων 50 ετών. Σχετικά με τις κλιματικές μεταβολές που αναμένονται μελλοντικά, επικρατεί ένα σημαντικό ποσοστό αβεβαιότητας σε επίπεδο επιστημονικών προβλέψεων. Το θέμα αποτελεί επιπλέον ένα αμφιλεγόμενο πολιτικό ζήτημα, που σχετίζεται με την ανάγκη λήψης πολιτικών μέτρων αντιμετώπισης του προβλήματος της παγκόσμιας θέρμανσης, εκ μέρους των κυβερνήσεων.

Σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες της ΔΕΑΚ, η θερμοκρασία της Γης ενδέχεται να αυξηθεί κατά 1.4 - 5.8 °C εντός της χρονικής περιόδου 1990 και 2100.

Μέση παγκόσμια θερμοκρασία από το 1856 έως το 2020.

Χάρτης που απεικονίζει διαφορές στις θερμοκρασίες, όπως αυτές μετρήθηκαν από τον Ιανουάριο του 2011 μέχρι το 2020, σε σύγκριση με τις θερμοκρασίες της περιόδου 1951-1980.

Αίτια του φαινομένου

Επίπεδα συγκέντρωσης του CO₂ τα τελευταία 1.000 χρόνια (μπλε καμπύλη, άξονας τιμών αριστερά) σε σύγκριση με τη δικαύμανση της μέσης θερμοκρασίας (κόκκινη γραμμή, άξονας τιμών δεξιά).

Οι κλιματολογικές παράμετροι μεταβάλλονται τόσο μέσα από φυσικές "εσωτερικές" διαδικασίες όσο και από εξωτερικές παρεμβάσεις, ανθρώπινες ή μη (όπως η ηλιακή δραστηριότητα ή η έκλυση αερίων του θερμοκηπίου από ηφαίστεια). Αν και οι κλιματολόγοι αποδέχονται το γεγονός της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης, ως προς τα αίτιά του υπάρχουν διαφορετικές ερμηνείες.

Αέρια του θερμοκηπίου

Μεταβολή της συγκέντρωσης των κυριότερων αερίων του θερμοκηπίου.

Ανθρωπογενείς δραστηριότητες συνετέλεσαν και συντελούν στην αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων στα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας (διοξείδιο του άνθρακα, υδρατμοί, χλωροφθοράνθρακες, όζον κλπ.). Παραδείγματος χάριν, 450 εκατομμύρια τόνοι μεθανίου εκπέμπονται στην ατμόσφαιρα κάθε χρόνο ως αποτέλεσμα ανθρωπογενών δραστηριοτήτων. Οι συγκεντρώσεις σε διοξείδιο του άνθρακα και μεθάνιο έχουν αυξηθεί από το 1750 κατά 31% και 149% αντίστοιχα, ενώ βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων 650.000 ετών. Εκτιμάται ότι τα τρία τέταρτα της ανθρωπογενούς παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα, οφείλεται σε χρήση ορυκτών καυσίμων, ενώ το υπόλοιπο μέρος προέρχεται από αλλαγές που συντελούνται στο έδαφος, κυρίως μέσω της αποδάσωσης.

Ο εμπλουτισμός της ατμόσφαιρας με αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO₂) ή το μεθάνιο (CH₄), έχει ως αποτέλεσμα τη θέρμανσή της. Το αποκαλούμενο και φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, ευθύνεται εξ άλλου για μία αύξηση της θερμοκρασίας της Γης κατά επιπλέον 30 °C, γεγονός που την καθιστά και κατοικήσιμη.

Εναλλακτικές θεωρίες

Ηλιακές διακυμάνσεις

Μία διαφορετική ερμηνεία της υπερθέρμανσης του πλανήτη βασίζεται στην υπόθεση πως οι διακυμάνσεις της ηλιακής δραστηριότητας συσχετίζονται με διακυμάνσεις στη θερμοκρασία της Γης. Οι Willie Soon και Sallie Baliunas του αστεροσκοπείου του Harvard, συσχέτισαν δεδομένα των ηλιακών κηλίδων με θερμοκρασιακές διακυμάνσεις και ανέφεραν πως κατά την ιστορική περίοδο 1650-1700, ασυνήθιστα χαμηλών θερμοκρασιών στη Γη (γνωστή και ως Μικρή Εποχή των Παγετώνων) δεν καταγράφηκαν σχεδόν καθόλου ηλιακές κηλίδες. Παράλληλα, συσχέτισαν άλλες θερμότερες περιόδους με αυξημένη ηλιακή δραστηριότητα. Παρά το γεγονός ότι τέτοιου είδους συσχετίσεις έχουν προσδιοριστεί, η πλειοψηφία των επιστημόνων δεν θεωρεί πως η επίδραση της ηλιακής δραστηριότητας είναι τόσο σημαντική ή ικανή ώστε να προκαλέσει πολύ σημαντικές κλιματικές μεταβολές. Σύμφωνα με την 3η έκθεση της ΔΕΑΚ, διακυμάνσεις της ηλιακής δραστηριότητας έχουν πιθανότατα προκαλέσει διακυμάνσεις στην παγκόσμια μέση θερμοκρασία. Ποσοτικές συγκρίσεις υποδεικνύουν ότι φυσικές μεταβολές αυτής της αιτίας εξηγούν σε ένα μικρό μόνο ποσοστό την παρατηρούμενη θέρμανση στον 20ό αιώνα.

Άλλες θεωρίες

Υπάρχει επιπλέον μία πληθώρα άλλων υποθέσεων που έχουν διατυπωθεί, σχετικά με την ερμηνεία της παρατηρούμενης υπερθέρμανσης, αν και μέχρι σήμερα, οι υποθέσεις αυτές έχουν λίγους υποστηρικτές. Ορισμένες από αυτές είναι:

• Η θέρμανση είναι στα όρια μίας φυσικής διακύμανσης.
• Η θέρμανση οφείλεται στο ότι προερχόμαστε από μία προηγούμενη ψυχρή περίοδο (Μικρός παγετώνας)
• Η εμφανιζόμενη αυξητική τάση της παγκόσμιας θερμοκρασίας δεν έχει γενικά διερευνηθεί επαρκώς.
• Το εσωτερικό της ηλιακής σφαίρας είναι ακόμα θερμότερο, με τη θερμοκρασία να αυξάνεται συνεχώς, και στο κέντρο υπολογίζεται περίπου 14 εκατομμύρια βαθμοί Κέλβιν. (Σύμφωνα με τη βικιπαίδεια του Ήλιου, στην παράγραφο της δομής του).

Επιπτώσεις

Προσομοίωση της μεταβολής στους πάγους της Αρκτικής (National Oceanic and Atmospheric Administration).

Προβλέπεται ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη θα έχει επιπτώσεις τόσο στο περιβάλλον όσο και στις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στις κυριότερες από αυτές συγκαταλέγονται η αύξηση της στάθμης των θαλασσών καθώς και διαφορετικά ακραία καιρικά φαινόμενα. Για τη στάθμη της θάλασσας, οι επιστήμονες μιλούν για άνοδο κατά πέντε εκατοστά ανά δεκαετία, με την περιοχή της Θεσσαλονίκης να συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πλέον ευάλωτες της Μεσογείου. Η εκτίμηση των επιπτώσεων της συγκέντρωσης των αερίων θερμοκηπίου στη γενικότερη οικολογική ισορροπία, αποτελεί πεδίο επιστημονικής αντιπαράθεσης καθώς υπάρχουν πολλές διαφορετικές παράμετροι που αλληλεπιδρούν και πολλά στοιχεία που πρέπει να συνεκτιμηθούν.

Κλίμα

Η υπερθέρμανση του πλανήτη συνιστά και την αλλαγή του κλίματος της Γης μετακινώντας τις ζώνες βροχοπτώσεως, από τον ισημερινό προς τον βορρά και ερημοποιώντας το κάτω τμήμα της εύκρατης ζώνης. Αυτό συνεπάγεται αλλαγές στους διάφορους τύπους βλάστησης τόσο στις γεωργικές όσο και στις δασικές εκτάσεις. Αναμένονται επιπλέον συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως κύματα καύσωνα και ξηρασίες ή έντονες βροχοπτώσεις ανάλογα με την περιοχή.

Το εύκρατο μεσογειακό κλίμα της Ελλάδας με τους ήπιους, βροχερούς χειμώνες και τα σχετικά θερμά και ξηρά καλοκαίρια θα αλλάξει προς μια θερμότερη, πιο ξηρή εκδοχή, που θα γίνει πιο αισθητή τις επόμενες δεκαετίες. Παρατηρείται τριπλασιασμός της συχνότητας των ακραίων καιρικών φαινομένων, τα τελευταία 30 χρόνια και αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και μετά. . Το καλοκαίρι του 1999 ήταν το θερμότερο του 20ού αιώνα.

Οι περιοχές που θα επηρεαστούν εντονότερα θα είναι η ανατολική και νότια Ελλάδα, ιδιαίτερα η Αττική, η Θεσσαλία, η Θεσσαλονίκη και η ανατολική Πελοπόννησος. Στο κέντρο της Αθήνας, ο Νοέμβριος του 2010 ήταν ο πιο θερμός Νοέμβρης από το 1926.

Ωκεανοί

Άρθρο στην εφημερίδα της Νέας Ζηλανδίας (δημοσιεύτηκε στις 14 Αυγούστου 1912) που περιγράφει τις αρχές της υπερθέρμανσης του πλανήτη

Η παγκόσμια αύξηση της θερμοκρασίας, σύμφωνα με τους ωκεανογράφους, μπορεί να οδηγήσει σε άνοδο της θερμοκρασίας και κατά συνέπεια της στάθμης των ωκεανών, λόγω της θερμικής διαστολής των υδάτων και της τήξης των πάγων. Μία αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,5 έως 4,5 °C εκτιμάται πως μπορεί να οδηγήσει σε μία άνοδο της μέσης θαλάσσιας στάθμης κατά 15 έως 95 εκατοστά (ΔΕΑΚ 2001). Η άνοδος αυτή, μπορεί να προκαλέσει πλημμύρες σε περιοχές που βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο και κοντά στο επίπεδο της θάλασσας. Από το 1900 μέχρι το 2001, έχει υπολογιστεί μία ετήσια άνοδος 1-2 χιλιοστά, ενώ σύμφωνα με μετρήσεις του δορυφόρου TOPEX/Poseidon, από τo 1992 μέχρι σήμερα η άνοδος είναι περίπου 3 χιλιοστά ετησίως.

Σύμφωνα με μία άλλη υπόθεση, η παγκόσμια θέρμανση ενδέχεται να επηρεάσει την ωκεάνια κυκλοφορία και ειδικότερα επιβραδύνοντας το θερμό Ρεύμα του Κόλπου, ωθώντας το προς τα Νότια και προκαλώντας έτσι πτώση της θερμοκρασίας στις περιοχές από τις οποίες διέρχεται, όπως στη Δυτική Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική. Επιπλέον, λόγω της αύξησης της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα, οι ωκεανοί της Γης απορροφούν μεγαλύτερο ποσοστό CO₂, γεγονός που οδηγεί στην οξίνιση (μείωση του pH) των θαλασσών, με ότι επακόλουθα δύναται αυτό να έχει για τη θαλάσσια ζωή.

Υγεία

Η άνοδος της θερμοκρασίας εμφανίζει δύο αντικρουόμενα άμεσα αποτελέσματα σε σχέση με την ανθρώπινη θνησιμότητα: οδηγεί σε αύξηση των θανάτων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού αλλά και σε μείωση των θανάτων κατά τη διάρκεια του χειμώνα . Μία άλλη παράμετρος της παγκόσμιας θέρμανσης αφορά στην ενδεχόμενη εξάπλωση και άνθιση επιδημιών του παρελθόντος, καθώς οι μεγάλες θερμοκρασίες και η υγρασία αποτελούν κατάλληλο υπόβαθρο για την ανάπτυξη πολλών μικροβίων .

Γεωργία

Εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αναμένεται η αύξηση της συχνότητας των ξηρασιών στη Νότια Ευρώπη. Με μεγάλο βαθμό βεβαιότητας, η ΔΕΑΚ προβλέπει ότι στη νότια Ευρώπη η κλιματική αλλαγή θα επιφέρει μείωση της αγροτικής παραγωγής. Η εκτίμηση για την κεντρική και ανατολική Ευρώπη είναι αντίστοιχα μείωση της δασικής παραγωγής, ενώ για τη βόρεια, προβλέπεται αύξηση της αγροτικής παραγωγής. Η μετεωρολογική υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου προβλέπει αύξηση της παραγωγής αραβοσίτου στην Ευρώπη κατά 25% σε περιοχές με κατάλληλη υδρολογία.

Λιώσιμο πάγων

Το 1838 ο Γάλλος μαθηματικός, φυσικός και αστρονόμος Ζοζέφ Φουριέ ανακάλυψε το φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπου η ατμόσφαιρα της Γης, συγκρατεί τη θερμότητα και έτσι συμβάλλει την αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας του. Ως συνέπεια αυτού του φαινομένου δημιουργήθηκε το λιώσιμο των πάγων σε ολόκληρο το παγωμένο τμήμα του πλανήτη. Οι πάγοι λιώνουν με γρήγορους ρυθμούς και προκαλούν περιβολών πάγων. Ο Χάμις Πρίτσαρντ πιστεύει ότι για αυτό ευθύνεται η αλλαγή του ανέμου και οι φυσικές καιρικές μεταβολές, όπως και η τρύπα του όζοντος. Οι επιστήμονες προβλέπουν ότι εάν συνεχίσουν να λιώνουν οι πάγοι, η στάθμη της θάλασσας θα ανεβεί κατά πολύ με αποτέλεσμα νησιά και πόλεις να βυθιστούν κάτω από το νερό. Οι πόλεις που θα βυθιστούν κάτω από το νερό είναι:

1. το Λονδίνο,
2. η Νέα Υόρκη,
3. η Βενετία,
4. η Κοπεγχάγη,
5. η Στοκχόλμη

και πολλές ακόμη, όπως επίσης πάρα πολλά μικρά και μεγάλα νησιά. Ο καθηγητής Eric Larour ανέφερε ότι η βαρύτητα είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Εξηγεί ότι οι επιφάνειες πάγου είναι τεράστιες μάζες που ασκούν έλξη στον ωκεανό και όταν οι πάγοι συρρικνώνονται, αυτή η έλξη μειώνεται και έτσι η θάλασσα απομακρύνεται από τις μάζες. Επίσης ένας άλλος παράγοντας για την άνοδο της στάθμης της θάλασσας είναι η περιστροφή της Γης, αφού όταν περιστρέφεται οι μάζες του πάγου αλλάζουν θέση με αποτέλεσμα να αναδιανέμεται το νερό στη Γη. Από το λιώσιμο των πάγων θα επηρεαστεί και η Ελλάδα. Τα περισσότερα μικρά νησιά και πολλές πόλεις της Ελλάδας θα βυθιστούν κάτω από το νερό της θάλασσας. Στο παρελθόν θα ανήκει η Θεσσαλονίκη, η Χαλκιδική, η Δυτική Πελοπόννησος, η Αττική και η Στερεά Ελλάδα.

Παραπομπές

1. ^ http://www.grida.no/climate/ipcc_tar/wg1/007.htm Αρχειοθετήθηκε 2007-06-01 στο Wayback Machine.
2. ^ Πόρισμα της ΔΕΑΚ για τη συγκέντρωση μεθανίουΑρχειοθετήθηκε 2012-07-28 στο Wayback Machine.
3. ^ Πόρισμα της ΔΕΑΚ για την επίδραση της ηλιακής δραστηριότητας
4. ^ Κοιτώντας λίγο προς τα πίσω
5. ^ Πόρισμα της ΔΕΑΚ για τη θαλάσσια στάθμη
6. ^ Μετρήσεις του δορυφόρου TOPEX/Poseidon (ΔΕΑΚ) Αρχειοθετήθηκε 2011-01-12 στο Wayback Machine.
7. Naomi Oreskes, Science, vol. 306, no. 5702, p. 1686 - Επιστημονική συναίνεση για την παγκόσμια θέρμανση.
8. ^ Εγκυκλοπαίδεια του περιβάλλοντος για νέους τόμος 2, 2013, Γιώργος Κοπελιάδης (εκδ.) Σελένα Εκδοτική Α.Ε.
9. ^ 4η Έκθεση της ΔΕΑΚ], 2007. "Summary for Policymakers: C. Current knowledge about future impacts". Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change [M.L. Parry et al. (eds.)]. Cambridge University Press.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• NASA's Global Hydrology and Climate Center
• National Center for Atmospheric Research - Έρευνα της NCAR για τις κλιματικές μεταβολές.
• Discovery of Global Warming Αρχειοθετήθηκε 2009-02-13 στο Wayback Machine. — Εκτεταμένη εισαγωγή για το θέμα της παγκόσμιας θέρμανσης και την ιστορία της ανακάλυψής της.
• Introduction to climate change: Lecture notes for meteorologists - World Meteorological Organization (PDF)
• O οικολογικός δρόμος προς τη δουλεία.
• Global Change (Pacific Institute)
• Οικολογική Θέρμανση Αρχειοθετήθηκε 2021-01-22 στο Wayback Machine.